Sta op: vier vormen van veerkracht die slachtofferschap uitroeien
Ik houd niet zo van musicals. Ik vind de vorm vaak wat protserig. Maar deze week keek ik er één, op nota bene Disney+. Binnen twee minuten zat ik met natte wangen voor mijn TV. Door. Een. Musical. Hoe dan? 😲 Ik hoorde tijdens de inauguratierituelen van President Biden dichteres Amanda Gorman speels verwijzen naar een specifieke musical. Dat was de journalisten niet ontgaan, en ik was nieuwsgierig geraakt. Het ging over de musical Hamilton. Over één van de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Tijdens de musical die tweeënhalf uur duurt, was ik meermaals ontroerd. Door confrontatie en herkenning. En het bracht me op vier praktische vormen van veerkracht. Die deel ik in dit artikel.
Het trapte me terug naar de barre krochten van 1990, waarin ik wees werd op mijn veertiende, niet kon bouwen op familie, en kort daarop naar de andere kant van het land vertrok, en op mijn negentiende voor studie naar New York ging. Het fragment dat me meteen raakte, was dit:
How does a bastard, orphan, son of a whore
And a Scotsman, dropped in the middle of a forgotten spot
In the Caribbean by providence impoverished
In squalor, grow up to be a hero and a scholar?
The ten-dollar founding father without a father
Got a lot farther by working a lot harder
By being a lot smarter
By being a self-starter
By fourteen, they placed him in charge of a trading charter
Alexander Hamilton was een jonge immigrant uit de Caraïben. Hij werd wees op jonge leeftijd, had niet geboft met z’n familie, mocht een tijdje in huis bij een koopman, en werd als tiener naar New York gestuurd om daar verder te leren en te werken. De jongeman leerde en schreef als een malle, hij werd als snel ambitieus. Om iets te bouwen dat er nog niet was. Om iets te worden dat hij nog niet was. En veel lukte hem.
Dit grijpt me aan. Ik was zelf ook veertien toen ik wees werd, vertrok als tiener naar de andere kant van het land, want kon niet bij familie terecht en had daarmee niet geboft, en mocht een paar maanden logeren bij een vriendin en haar ouders. Om daar een nieuwe start met een nieuwe school te maken. En maar te kijken hoe het van daaruit verder zou kunnen gaan. En veel lukte, maar makkelijk was het niet. En ja, ook naar New York, ook op mijn negentiende. Dit soort verhalen van herkenning raakt me echt. Nu hoop ik vooralsnog dat mijn lot ietsje minder tragisch zal zijn dat dat van Hamilton, want hij werd neergeschoten door zijn rivaal. Daar staat dan wel weer tegenover dat Eliza, zijn weduwe, de rest van haar leven aan het goede werk toewijdde, en wel het opzetten van het eerste particuliere weeshuis van New York. Dat dan weer wel!
De kracht van een persoonlijk verhaal kan enorme impact hebben. Omdat het mensen raakt. Omdat het je in beweging zet. Het herkennen van andermans verhaal doet er ook toe. De vraag is ook wat voor soort oerverhaal je zelf ervaart als het gaat over je eigen leven. Zie je jezelf als iemand als een happy go lucky, die iets is overkomen, en dat je zelf totaal geen regie had? Of zie je je verhaal als iemand die met akelige dingen te maken kreeg, maar zelf eigen invloed bleef zoeken, zodat er een gevoel van mogelijkheden ontstond? In plaats van lijdzaam de ellende afwachten, in de hoop dat het tij zou gaan keren? DIE keuze is aan jezelf. Aan mijzelf. Net als dat die keuze aan Hamilton was. Een aantal songs in die musical gaven me een brok in de keel. Echt, dat het een musical is kan ik nog steeds niet over uit.
I’m not throwing away my shot. / Ik verspeel mijn kans niet.
I am not throwin' away my shot
I am not throwin' away my shot
Hey yo, I'm just like my country
I'm young, scrappy and hungry
And I'm not throwin' away my shot
Dat betekent dat je je kansen pakt. Dat ook DIE er voor je zijn, OOK als je pech had. Het ademt ook de bij veel wezen zo bekende verbetenheid uit. De verbetenheid die pas na jaren zacht kan worden, en kan verworden tot een mate van gezonde geïnspireerde actie. De songs in Hamilton zijn uitermate empowering. Ze kunnen je versterken, op momenten dat je het zo nodig hebt.
Het zien van Hamilton bracht me op de gedachte dat er in ieder geval vier praktische vormen van veerkracht zijn. Mogelijk meer, maar ik heb er vier verkend gisteren. Deze scenario’s zijn denk ik niet verbonden aan een bepaalde persoonlijkheid, maar eerder aan de aard van de situatie in combinatie met je persoonlijkheid. Ze gaan allemaal over veerkracht waarbij je opstaat. Ik som ze eerst even op:
Als je opstaat wanneer het goed gaat;
Als je opstaat wanneer het slecht gaat;
Als je opstaat wanneer het desastreus gaat;
Als je opstaat wanneer je in een rotsituatie zit en je volstrekt niet weet wat je kunt verwachten.
Okee, even meer de diepte in.
De eerste is veerkracht die je tot geïnspireerde actie aanzet, omdat je iets hebt waardevols hebt dat je zou kúnnen gaan verliezen, maar wat je inzet om juist datgene wat je nog wel had, enorm te laten groeien. Een aardig voorbeeld is denk ik Steve Jobs, de man die Apple opzette. Hij werd als kind afgestaan door zijn ouders, kreeg een nieuw leven in Mountain View, leerde zijn gut feeling volgen, en maakte iconische producten die hij steevast lanceerde in een presentatie met daarbij de woorden ‘One More Thing’. Onder andere de MacBook Pro, de iPod met videofunctie, de iTunes WiFi Store, FaceTime en de MacBook Air (2010) zijn als 'One More Thing' geïntroduceerd. Niet als oplossing voor een probleem, maar om excitement en delight aan te wakkeren bij Apple-gebruikers. Sowieso was Jobs de baas der bazen als het ging om campagnes maken en speeches schrijven. Deze woorden zullen we niet meer vergeten: “Here’s to the crazy ones, the misfits, the rebels, the troublemakers, the round pegs in the square holes…” Hij bouwde zijn verlies om tot massale groei. Deze vorm van veerkracht is eigenlijk hetzelfde als het begrip ‘innovatie’. Ze klinken zo verschillend, maar zijn in feite hetzelfde. Je hebt iets wel of niet, je wilt een verandering, dus je staat op. Er zijn horden, daar klim je overheen, en je komt op een bestemming aan, al weet je van te voren niet precies waar dat zal zijn.
De tweede is veerkracht die je nodig hebt als het slecht gaat. Je hebt al iets verloren, en je moet daar mee om zien te gaan. Je moet je aanpassen aan een veranderde situatie. Dit is zo ongeveer waar heel Nederland mee te maken heeft; we werken thuis, gaan thuis naar school, studeren thuis, en de kroeg zit dicht. Hierin heb je altijd de keuze: opstaan of kniezen. Zet je de schouders eronder én veer je mee met verandering, ook als dit betekent dat je bereid dient te zijn om je langere tijd oncomfortabel te voelen…of niet? Als je daar wel toe bereid bent, dan gaat het je okay af. Als je je blijft verzetten tegen de verandering, gaat het minder tof met je.
De derde is veerkracht die je nodig hebt als het desastreus gaat, als ook anderen hierbij betrokken zijn. Bijvoorbeeld wat afgelopen week in meerdere steden in Nederland gebeurde; massaal geweld en vernielingen in de binnensteden, door relschoppers die het niet eens waren met coronamaatregelen, waaronder de lockdown en de avondklok. Dit heb ik wel als echt schokkend ervaren, ook voor alle ondernemers die hun winkel ingetrapt en leeggeroofd zagen worden, voor velen hun levenswerk. En families van de relschoppers, die eigenlijk in een paar uur tijd de vernieling in geschopt werden, want je kunt er donder op zeggen dat hierop gehandhaafd wordt, en dat schade wordt verhaald. Voor mij is burgemeester in deze situatie Ahmed Aboutaleb dé held van de week. Hij had het niet beter kunnen aanpakken. Hij stond op, en sprak de relschoppers én hun ouders én de getroffen ondernemers aan. Op een respectvolle, snoeiharde én inspirerende manier, in een video die geheel terecht viral ging. Want Aboutaleb stond op. Hij informeerde, sprak aan, verbond, bood perspectief, en inspireerde tot positieve actie en moraal. En niet in het algemeen, maar in het Rotterdamse NU. Wat een HELD. En ja, ik ben subjectief als Rotterdammer. Doe ik niet ingewikkeld over.
De vierde is veerkracht die je nodig hebt als je in een onwenselijke situatie zit, en je weet absoluut niet wat je kunt verwachten, en of het nog goed komt. Dat is het scenario ‘je hebt niets te verliezen’. ‘De dood of de gladiolen’ zie je dan vaak gebeuren. Zoals Hamilton, die jong wees werd, pech had met zijn familie, naar New York vertrok voor studie, en met ambitie en doorzettingsvermogen maar keek waar het schip strandde. Hij had ook kunnen blijven kniezen op z’n Caraïbische eiland, maar dat deed hij dus niet. Hij durfde en deed, omdat hij niets te verliezen had. Hij kwam nog ‘ns ergens. Omdat hij vertrok:
Plannin' for the future see him now as he stands on
The bow of a ship headed for the new land
In New York you can be a new man (just you wait)
The ship is in the harbor now
Only nineteen but my mind is older
These New York City streets get colder, I shoulder
You could never back down
You never learned to take your time
And there's a million things I haven't done
But just you wait, just you wait
RISE UP.
Er is dus ook nog een heel verschil tussen ‘je aanpassen aan een veranderende situatie’ en ‘kiezen voor radicale verandering’. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat empowerment alles heel erg makkelijk maakt. Het maakt wel dat je het kunt opbrengen.Ook als je het alleen moet doen. Geen wortels hebt, maar wel verbinding zoekt, en kansen wilt pakken, met inzet van je talenten. Zoals in Hamilton ook wordt beschreven HOE de hoofdpersoon opstond, en zijn verdriet, gemis, verlangen en situatie omvormde met gebruik van zijn talent:
“Inside, he was longing for something to be a part of
The brother was ready to beg, steal, borrow, or barter
Then a hurricane came, and devastation reigned
Our man saw his future drip, dripping down the drain
Put a pencil to his temple, connected it to his brain
And he wrote his first refrain, a testament to his pain
Well, the word got around, they said, this kid is insane, man
Took up a collection just to send him to the mainland
Get your education, don't forget from whence you came
And the world is gonna know your name”
Hoe je het ook wendt of keert, verlies is vaak de vonk die veerkracht aanwakkert, en de vorm die veerkracht dan aanneemt is....opstaan. Rise up.
Verlies is vaak de vonk die veerkracht aanwakkert,
en de vorm die veerkracht dan aanneemt is....opstaan.
Denk hierover na, de volgende keer als je bang bent iets te verliezen, als je iets verloren hebt, als je veel verloren hebt, of als je niets te verliezen hebt. Want het kan je best ergens brengen.
Slachtoffers kunnen niet veranderen. Maar veerkrachtigen wel. Maar of je nu een Hamilton, een Steve Jobs, een coronathuiswerker of Ahmed Aboutaleb bent:
Rise up
When you're living on your knees, you rise up
Tell your brother that he's gotta rise up
Tell your sister that she's gotta rise up, rise up
Bij deze.
