Uitstelgedrag uitroeien, voorbij de tips en tools
Misschien lees je deze blogpost omdat je deze online tegenkwam. Of misschien zat je er al op te wachten. Of...misschien moest je eigenlijk iets anders doen, en besloot je om, als kleine omweg, eerst fijn even wat blogs te lezen, wat inspiratie op te doen. Even een momentje voor jezelf. Begrijpelijk, en heel menselijk! Maar wat als je jezelf niet meer aan de slag krijgt wanneer dat wel het slimst is? Dit artikel gaat dieper in op uitstelgedrag. En dan vér voorbij tips en tools.
Luister naar dit artikel:
Vier jaar geleden, in 2016 deed ik onderzoek naar belemmerende zaken in creative performance, en productiviteit. Dat deed ik om te kijken of er animo was voor mijn creatieve innovatieprogramma The Creative Achiever Method.
Ik deed in het onderzoek een handjevol aannames, en legde deze voor aan honderden mensen. Binnen 48 uur kreeg ik een groot deel van de resultaten terug. Er bleken bij elkaar 83 verschillende belemmerende zaken te zijn tijdens creatieve projecten. 83! Ik turfde de resultaten, en er kwam al snel een top 5 uit van de meest voorkomende issues. Zeg maar gerust tissues, want er kwamen ook behoorlijk pijnlijke voorbeelden naar voren, van projecten die niet van de grond kwamen, of kort na start onderaan de lijst van prioriteiten belandden, of gewoon werden verlaten. Om nooit meer het licht te zien. 't Deed bijna pijn aan m'n ogen.
Pal bovenaan de top 5 stond het, met overweldigende hoeveelheden respons. Uitstelgedrag. Of met een sjiek woord, procrastinatie.
We kennen uitstelgedrag eigenlijk allemaal wel. Want vrijwel kiest er weleens bewust of onbewust voor. Uitstelgedrag vertoon je als je op de een of andere manier niet aan de slag kan gaan, zelfs niet als je eigenlijk best plezier zou hebben als je eenmaal aan de slag zou zijn. Soms gebeurt het als je tegen iets opkijkt, of gewoon ergens geen zin in hebt. Of omdat je iets best moeilijk vindt. Of omdat je eigenlijk gewoon liever verkiezingsuitslagen volgt, YouTube filmpjes kijkt, of iets anders doet wat op dat moment stukken aantrekkelijker is.
Misschien heb je al wat boeken en blogartikelen over het uitroeien van uitstelgedrag gelezen, of er zelfs een cursus over bekeken, of zelfs ook gevolgd.M isschien heb je al gewerkt aan het aanwennen van gezondere productiviteitsgewoonten. Bijvoorbeeld de bekende Pomodoro-methode (die overigens heel handig is), waarbij je iedere 25 minuten een kookwekker laat afgaan, en daarmee korte periodes van focus in je dag zet. Je traint jezelf daarbij als het ware om 1 ding te doen, en je niet te laten verleiden tot andere, misschien op dat moment toffer lijkende taken. Of misschien heb je een habit tracker, waarbij je als een soort spelletje je eigen gewoonten op papier bijhoudt, en zo bijvoorbeeld wél aan je zes glazen water per dag komt, of tienduizend stappen per dag zet, je screen time per dag beperkt, of juist tien social media posts publiceert. Streven naar een doel werkt vaak stimulerend, vooral als je iedere keer iets kunt afstrepen van je to do list.
Totdat je erop een gegeven moment achter komt dat je een haat liefde verhouding hebt opgebouwd met je to do list, en dat deze zo lang is, dat je er nauwelijks nog naar kijkt. Of deze eerst even digitaliseert, om beter overzicht te krijgen, maar nog steeds die taken niet af hebt. Of juist de lijst uit je apps maar op papier schrijft, omdat dat toch wat 'echter' voelt. Trust me, je bent niet de eerste, en zeer zeker niet de laatste.
Maar wat heb je nou aan to do lijstjes waar je een haat liefde verhouding mee hebt? Ja, niks natuurlijk.
Er zijn naast de handige tools en tips in blogposts en in boeken en cursussen ook bronnen die in gaan op de psychologie achter uitstelgedrag. Een recent artikel stelt bijvoorbeeld dat de oorzaken van uitstelgedrag eigenlijk te maken hebben met onder andere:
time management, en dat je eigenlijk moeite zou hebben met eren chaotisch brein,
of dat je problemen hebt met het stellen van prioriteiten,
of dat je geen zin hebt in de grootste taak, en dat je jezelf een traktatie moet geven als je die moeilijke grote taak eerst hebt gedaan, als beloning voor je zware werk,
of kopjes thee drinken tussendoor, om jezelf steeds wat psychische pauze te geven tussen de dingen die moeten,
of dat je last hebt van teveel afleiding, en dat je je beter moet leren focussen.
Tja. Die dingen zullen ongetwijfeld wel een kern van waarheid hebben. Maar wat als deze inzichten, tactieken, tools en tips je niet helpen, en je NOG FREAKING STEEDS in het zelfsabotage hamsterradje aan het rondrennen bent, en af en toe maar gewoon opgeeft, omdat je je er gewoon niet meer toe kunt zetten? En dat het jou nu nog steeds overkomt dat je projecten gewoon niet zo uit de verf komen als dat je eigenlijk had voorgesteld?
Ik heb me er na het onderzoek nog wat verder in verdiept. En ik kwam op een wat meer rechtdoorzee manier om dit modderige varkentje te wassen. Simpel, wat eleganter. Maar tegelijkertijd ook bijna irritant oncomfortabel in het begin. Wat natuurlijk helemaal tegennatuurlijk klinkt, want WAAROM IN HEMELSNAAM zou je een oncomfortabel probleem willen oplossen met een oncomfortabele oplossing? Klinkt gek toch? Hou vol. Er is hoop.
Ik heb het in eerste instantie over schatgraven. Ontdekken. Het op zoek gaan naar wat in je nabije toekomst de schat is die je de vrijheid biedt om meer vrijuit en met plezier te creëren, meer productief ook. Het is het proces waard. Dit proces vergt alleen wel van je dat je bereid bent om in jouw eigen emoties te graven, die achter jouw uitstelgedrag liggen.
In dit artikel ga ik in op vier emoties die voor jou maar zo de sleutel zouden kunnen zijn naar het wél voor elkaar krijgen van mooie resultaten, die zonder al teveel morren het licht zien. Eén of meer van deze emoties liggen vaak aan de basis van wat je dénkt dat het uitstelgedrag bij je veroorzaakt. Want misschien denk je "ik ben gewoon een perfectionist, altijd geweest." Of "ik houd niet van onaf werk, ik wil gewoon het beste resultaat'. Of 'ik heb het nu te druk, maar áls ik me erop ga toeleggen in de toekomst, dan ga ik er ook wel voor."
1.) Om meteen maar een boeman vrij te laten: angst.
Misschien voel je angst over het niet kunnen halen van je eigen hoge lat. Had je voor jezef al het resultaat half en half bedacht, en zag je het voor je...maar is de weg ernaartoe geblokkeerd door je eigen angst. Wat als het je niet lukt? Wat als je eigen resultaat je straks tegenvalt? In je hoofd was het immers al perfect. Of misschien ben je bang voor wat een ander zegt over je prestatie. Ben je bang om afgezeken te worden door trollen op de timeline. Of erger, kennissen. Of je ouders. Heel veel mensen voelen dit. Het is opvallend normaal. Maar daar ben je nog niet mee geholpen. Dit soort verlammende angst kan ieder briljant idee op een doodlopend spoor zetten. En dan zit je daar, met je briljante idee. En je pomodoro timer en je habit tracker. Die meten geen angst. Maar die voel jij wel.
Angst is een basisemotie. Deze emotie bij jezelf onderzoeken, en er verantwoordelijkheid voor nemen (ook zo'n ding, trouwens), dat vergt moed. Een voorbeeld: je hebt een idee voor een boek. Je hebt er vaak aan gedacht, en je hebt al meerdere schrijfboekjes en Google Docjes volgepend met losse ideeën, en wie weet een plot. Misschien had je al eens eerder iets mooie gepubliceerd, en ben je een beetje bang dat dit nieuwe boek het eerste niet gaat toppen. De schrijfster Elizabeth Gilbert had daar enorme last van na haar debuutroman 'Eat, Pray, Love'. Hartstikke irritant natuurlijk, want dan zit je niet alleen te schrijven aan een nieuw boek, maar ook de kwade duiveltjes van je schouders af te rammen. En die akelige gedachten van 'je kunt het tócht niet', of 'wie zit hier nu op te wachten', of 'misschien dénk je alleen maar dat je het goed kan, maar was de eerste keer een toevalstreffer'.
Het kan bijna niet anders zijn dan dat die gedachten waar je jezelf mee tormenteert niet van jezelf afkomstig zijn. Geen enkele kleuter denkt "Ik heb geen idee of ik dat zandkasteel wel kan maken." Of "straks ga ik proberen koprol te maken, maar eerst moet ik nog even deze kleurplaat afmaken". Iets of iemand, maar waarschijnlijk iemand, heb je je lol laten vergallen.
Misschien had je een stomme basisschoolmeester die zei dat je eigenlijk gewoon heel slechte opstellen schreef. Misschien was je broer er altijd als de kippen bij om je rapport af te kraken. Of had je een ouder bij wie je het nooit genoeg kon doen. En je altijd het gevoel gaf dat wat jij deed, nooit genoeg was. Dat JIJ niet genoeg was. Of mocht je nooit verhalen vertellen of schrijven, omdat je netjes op moest zitten en de volwassenen het hoogste saaie woord laten voeren, en moest jij braaf stil zijn en kleuren.
Oude fantomen kunnen je werk knap lastig maken, met name als je met creativiteit, innovatie of wereldverbetering bezig bent. Misschien herinner je ze nog maar nauwelijks. Maar de effecten ervan kunnen je nog wel flink in de weg zitten.
2.) Of misschien heb je niet zoveel last van angst, maar van een gevoel van plichtsbesef.
Voel je de plicht om alles keurig te doen, maar krijg je het soms niet voor elkaar omdat je eigenlijk doodmoe bent van altijd keurig het braafste jongetje of meisje van je bedrijf zijn. En heb je eigenlijk enorm de pest in.
3.) Een derde gezellige basisemotie die je tot uitstelgedrag kan drijven, is schuldgevoel.
De bekende gedachte "Ik had dit of dat moeten doen, maar heb het niet gedaan. En nu voel ik me schuldig, en mag ik geen 'leuke' dingen maken." Je voelt je bezwaard omdat je het niet verdiend zou hebben om iets moois te maken, of met plezier aan een nieuwe creatie te werken. Het gevoel hebben dat je het moet 'verdienen' om te innoveren of om iets moois te maken, dat kan je behoorlijk verlammen. Komt ook ergens niet vandaan. Niet uit jezelf, maar je zal er maar mee zitten. Vet vervelend! Misschien had je een docent of ouder die je een schuldgevoel aanpraatte als je iets wel of niet deed. Liet diegene je rot voelen als je eens koos voor iets leuks. En heb je dat gevoel gewoon nog niet echt van je af kunnen schudden. Dan kun je wel vinden dat je het allemaal goed moet doen, maar als je het gevoel hebt, bewust of onbewust, dat je het niet verdient, dan wordt het ook moeilijk om het een plezierige taak te vinden. En dan...ja, dan maar niet. Of later. Na de koffie. En de wandeling. Oh whatever, het is weekend. Volgende week nieuwe kansen. Brrr.
4.) De vierde basisemotie die uitstellen ineens als een paradijselijke optie laat lijken, is frustratie.
Het kan zijn dat je HEEL ERG GRAAG iets wilde doen, en er ook enorm veel zin in had, en helemaal in het idee gelooft, of dat nu een boek, een bedrijf, een film of een productverbetering is. Maar dat je nét even langer bezig was dan handig, en ineens, als donderslag bij heldere hemel, is iemand je voor. Iemand maakte iets wat jouw kindje was. Jouw idee. Je werkte er zo hard aan, maar andere dingen moesten toch vaak voorgaan, dus je was gewoon nog niet ver genoeg. De moed zakt je in de schoenen, en je voelt je ongelooflijk kwaad op jezelf dat je niet sneller hebt doorgepakt. Vervolgens gooi je je idee in de hoek, doet veertig mindfulnessoefeningen, mediteert tot je bijna door de grond zakt, en het onthaastingskleurboek is inmiddels verscheurd van nijdige frustratie. Allemaal heel menselijk.
Dus. Een kwartet van emoties: Fear, Obligation, Guilt en Frustration.
Wat als je één of meer van deze emoties tegenkomt tijdens het schatgraven? Ik zei al: het is een teensie weensie oncomfortabel.
Maar wat moet je dan? Doorzetten? Keep hustling? Harder doorbijten? De emotie maar wegduwen omdat je er geen tijd vor hebt? Of meer praktische handige pomodorowekkers, habit trackers of NOG NIEUWERE apps downloaden die je deze keer echt-echt-echt gaat gebruiken? Of die door een prominente productiviteitsgoeroe is aangeprezen en die bewezen hartstikke werkt voor andere mensen? Wacht daar even mee. Jij bent niet andere mensen. Jij bent jij. En daar is er maar één van. Er is er ook maar één die op dit moment de gedachten hebt die jij hebt, gecombineerd met de emoties die jij hebt. En met de projecten die jij graag in de wereld zet. Al met al vrij uniek dus.
Pak een stuk papier, het liefst een mooi schriftje, en je favoriete pen. Deze keer even geen laptop. De komende dagen, minimaal een week, maar neem er vooral een maand voor, schrijf je iedere ochtend voordat je begint met werken 12 dingen op. Geen taken. Geen projecten. Maar je beantwoordt 12 korte punten, iedere dag weer. Het kan in 1 zinnetje per regel, maar als je meer wilt noteren, dan moet je dat vooral doen. Als je dit blijft doen, iedere dag, merk je geheid dat er iets verandert. Het kost je maar een paar minuutjes. Het wordt stiller in je hoofd, je krijgt meer focus, en je raakt meer in het moment, in plaats van dat je onbewust bezig bent met geautomatiseerd irritante overtuigingen die een of andere lapzwans je vroeger heeft ingeprent.
Op de eerste regel schrijf je: 'Ik ben vandaag dankbaar voor:'
Op de 2e regel schrijf je 'mijn emoties zijn op dit moment:'
En daaronder: 'Ik ben trots op:'
Daaronder: 'Van dit talent van mezelf houd ik echt:'
En daaronder: 'Ik heb plezier in:'
En dan: 'Ik ben verdrietig over:'
En daaronder: 'Ik ben wrokkig over:'
Daaronder: 'Mijn favoriete escapisme' bijvoorbeeld YouTube of zoiets
Op de 9e regel komt: 'Bevrijd me van:' en dat kan zijn wat het eerst bij je opkomt.
Op regel 10 schrijf je: 'Ik heb onlangs geleerd:'
De een na laatste is: 'Ik wil graag het volgende leren:'
En als laatste in het rijtje schrijf je '1 zinvolle actie die ik vandaag ga doen:'
En 's avonds voordat je gaat slapen, lees je het na. Zonder oordeel. Kijk naar wat je schreef in de ochtend, en kijk naar de dag die achter je ligt. Zonder oordeel. Lekker slapen, en de volgende dag weer. Probeer het maar eens. Een weekje, of een maand.
Het lijkt zo simpel. En dat is het ook. Dit rijtje is ontstaan na jaren schuiven, en het is voor mij echt een dealmaker. Iedere dag de antwoorden geven, brengt je dagelijks in contact met de dingen die je het liefst doet. En maakt angst, plichtsbesef, schuldgevoel en frustratie veel minder relevant. Want je bent met andere dingen bezig.
Als je het uitprobeert en me na een tijdje wil laten weten hoe het voor jou werkte, dan vind ik dat hartstikke leuk. Stuur bijvoorbeeld een tweet aan @jojanneke, of stuur een mailtje via de contactpagina.
MEER OVER PRODUCTIVITEIT:
DELEN:
Dagelijkse gezonde gewoonten zijn van vitaal belang voor je self-care. Het komt ook uw prestaties op andere gebieden ten goede. Naast de algemeen bekende voordelen van lichaamsbeweging die je energie verhoogt, terwijl de hersenen gelukkige chemicaliën zoals endorfines afgeven die een positief gevoel opwekken, is er ook een andere manier waarop je prestaties en lichaamsbeweging met elkaar verweven zijn - en je kunt dit in je voordeel gebruiken, als je eerder hebt worstelde om iets te bereiken dat je bij meerdere gelegenheden hebt geprobeerd, zonder resultaat. Ik heb het over een handige combinatie van doel, gewoontes en geïnspireerde actie.