Hoe een 'tech war' op de social timelines doorwoekerde tot massaal geweld
'Hoe kon het zover komen?' Behalve dan alleen een (gruwelijke) politiek-staatsrechtelijke kwestie, is de aanval op het Amerikaanse Capitool een boeiend communicatievraagstuk. Online, offline, en crossover. Jaren geleden waren er al artikelen over de toekomst van oorlog (ik voeg er een paar toe in dit artikel), hoe deze in het ingewikkelde krachtenveld van social media zouden plaatsvinden, en hoe diffuus en moeilijk zichtbaar alle elementen erin zouden zijn.
Bijvoorbeeld dit stuk uit 2015 in The Conversation, 'The next war will be an information war, and we’re not ready for it'. Ik herinner me nog dat toen ik las 'states are increasingly launching non-lethal attacks against an enemy’s information systems – information warfare’, ik dacht: 'ja natuurlijk, cybersecurity is belangrijk, het maakt grootmachten en mensen kwetsbaar'. Electronic warfare wordt ingezet om verbindingen te verstoren.
We verdiepten ons in cyber-attacks. Focus lag op de tech-kant van tech. Maar de meest sinistere zaken zie je nu vooral...open en bloot op de timelines. Vaak in caps lock. En het leidde tot de bruut gewelddadige aanval op het Capitool in Washington D.C.
Natuurlijk weten we wat de Russen - met wat hulp van hun oranje marionet - deden met de verkiezingen in 2016. Maar naast cybersecurity en hoogverraad vechten nu massale groepen mensen de vete uit. Burgers. Versnipperd over allerlei kanalen. En op die kanalen wordt het stempel 'evil big tech' gedrukt. Maar uiteindelijk is het de #menselijkeaard die het grootste euvel is. De zwakste schakel.
Men klaagt over het 'monddood' maken van politici op social media. Daar wringt de schoen, want dat is de kern van het probleem helemaal niet. Social media zijn tech-bedrijven met eigen gedragsregels en gebruikersbeleid, en behouden zich 't altijd recht voor om geweld af te keuren en te verbannen (en terecht). Het zijn GEEN overheidsinstanties. GEEN staatsmedia. Objectief gezien zijn het zijn bedrijven. Socials groeiden sneller en bleken onmisbaarder dan de politiek kon bijbenen. But here we are. De socials, politiek en business grijpen in elkaar, de belangen zijn niet echt in synch, en dit is niet een kluwen wol die je na wat puzzelen kunt ontrafelen. Het is onomkeerbaar. Je merkt de frictie door de keuzes die social media platforms (naar mijn mening terecht) maken: haat uitbannen en hier consequenties aan verbinden. Hoe de omgeving dit ervaart, blijkt uit een aantal zaken. Het zijn er vast veel meer (denk vooral mee), maar wat me in eerste instantie opvalt:
Een inkopper, maar toch: de inmiddels erg diep wortel geschoten gevolgen van social media bubbels: als je maar vaak genoeg je eigen politieke percepties terugziet in je eigen social media bubbel, des te meer je denkt: 'hoe KAN het zijn dat 'de vijand' dat andere gelooft!?'. Het polariseert. Dat wisten we al, maar nu zagen we het ook.
Het 'reframen' door mensen van de positie van social media platforms, en hoe social media zich 'zouden moeten' verhouden tot het oordeel van bepaalde groepen mensen (voor of tegen);
Het politiseren van business, met het projecteren van staatsrechtelijke begrippen op de zakenwereld;
Het verschuiven van verantwoordelijkheid; menselijke tekortkomingen en wandaden worden primair verschoven naar het gebruikersbeleid van social media platforms als Twitter. Natuurlijk vormen social platforms een voedingsbodem voor goed én slecht nieuws en liefdevolle én hatelijke berichten. Maar de makers van de berichten zijn toch echt...mensen.
Daar komt bij dat 'de vijand' nu niet (alleen) de Russen of andere overzeese grootmachten zijn. Maar overal op openbare timelines, overal in de eigen steden. Die vijand wordt gelabeld met hashtags (gelukkig geen gele sterren, maar veel ontloopt het elkaar helaas soms niet). De brute stap van timeline naar opruiing en gewelddadige aanval komt *niet van buitenaf, maar van binnenuit*. In tijden van politieke stabiliteit is dat risico beheersbaar, maar als er in eigen land een despoot gif spuit, is de strijd onoverzichtelijk, grillig en gevaarlijk. Waar in WOII naar clandestiene radio gezocht werd, morse werd gezonden, geheime codes werden ontworpen en gebruikt, en de strijd op een landkaarten zichtbaar was met punaises, rode lijnen en arceringen, gaat het nu verborgen in onze smartphone.
Verborgen...totdat het uit de klauwen loopt, en dan gaat 't SNEL.
Als social mediaplatforms op zich niet het probleem zijn, en democratie ook niet...dan kunnen we concluderen dat, zoals we millennia al wisten, de menselijke aard de kern van het probleem is. Zoals altijd. De schuldvraag wordt zo verschoven naar tech.
Uiteindelijk zijn het de incidentele despoten die kwaad zaaien. Die wapens inzetten, verbaal, draagbaar of draadloos. En mensen...die zich laten manipuleren en indoctrineren. En mensen die wandaden verrichten. Zijn tech dan neutraal? Nee, ze vormen een enorme motor. Maar in de basis:
Tech is not our enemy.
Tech wordt door mensen als wapen ingezet. Door de oranje despoot, door geradicaliseerden. En het wordt als beschermmiddel (zo kunnen we het verbannen van #45 van de platforms duiden; je moet íets, als een despoot zich niet alleen niet aan de regels houdt, maar ook massa's mensen tot wandaden aanzet). Algoritmen zijn ooit door mensen ontwikkeld, en woekeren door, zelfs op manieren dat mensen niet meer precies weten hoe ze werken. De ontstane mediabubbels bepalen wat je ziet, en je gaat dieper geloven wat je ziet.
Niemand is 100% onvatbaar als het om manipulatie gaat.
Dat is een trieste gewaarwording, maar misschien biedt dit inzicht ook een handvat. Het is niet nieuw, want na 1945 hoorden we het ook ('Befehl ist Befehl' - manipulatie, en 'Wir haben es nicht gewusst' - de kater komt later, het inzicht ook - en dan zeggen we 'Dit Nooit Meer'. En dat menen we dan ook, en terecht). Waar mensen op kleine schaal gemanipuleerd kunnen worden, wat op zich al erg genoeg is, is dit helaas ook op grote schaal het geval. Dit weten we al millennia.
We zijn niet slimmer dan mensen uit een ver verleden. Wel zijn we kwetsbaarder in een grillig, onoverzichtelijk communicatiekrachtenveld.
Ja, dat dan weer wel.
Hier een selectie van artikelen over social media & warfare uit de periode 2015-2019:
'War Goes Viral - How social media is being weaponized across the world' (The Atlantic, 2016 https://bit.ly/35uiFg0)
'The next war will be an information war, and we’re not ready for it' (The Conversation, 2015 https://bit.ly/2MIize3)
'War in 140 characters: how social media is reshaping conflict in the 21st century' (Vox, 2017, https://bit.ly/2Xwx2Mg)
'Why Social Media Is the New Weapon in Modern Warfare' (Wharton University (2019, https://whr.tn/35u6pMG)
'The New Information Warfare - How social media is leveling the playing field between governments, militants, and ordinary people in the effort to write the narratives of armed conflict' (The Intercept 2017 https://bit.ly/3scUqN2)
'The Future of War Will Be ‘Liked’ - In the social media age, what you share is deciding what happens on the battlefield' (Foreign Policy, 2018 https://bit.ly/3nAT4rX)
'How Social Media Is Changing Conflict' - wetenschappelijke research door @zeitzoff (volgtip) Thomas Zeitzoff (SAGE Journals, 2017 https://bit.ly/35ttYFf)
Ik voeg graag nog dit draadje van Seth Abramson (@SethAbramson) toe, omdat 't zo'n enorm belangrijke is. Het zijn 200 tweets (laat dit je niet afschrikken), ik las ze gisteren, en het gaf me een scherper beeld van de onderliggende oorlogsretoriek in #45's speeches en tweets. Voer voor campagnestrategen, scenarioschrijvers, communicatiestrategen, politicologen en geschiedenisleraren. Seth Abramson's draadje fileert de woorden, en koppelt deze aan de daden die we in het Capitool tot uiting zagen komen, soms in zelfs enkele minuten na uitspreken van de woorden, al waren ze deel van een code. Dat is niet een soort griezelig complottheorietje, maar communicatieve analyse die inzicht geeft aan eenieder die niet ziet hoe #45's retoriek tot dit massale geweld in het Capitool heeft kunnen leiden, en hoe zoveel mensen gewelddadige conclusies trok uit woorden van een bralaap.
Not judging als je het niet eerder zag. Ik zag ook maximaal de helft maar. Want het IS ook lastig om te zien als je zelf niet zo in elkaar steekt. Maar ik kan nu achteraf niet zeggen: 'ik heb het niet geweten'. Zag vanmorgen nog in een artikel dat er mensen zijn die voor hun werk radicale platforms monitoren. Van zult werk wordt je zieltje niet blij natuurlijk, maar het is maar goed dat iemand het doet, want doordat zij het wél duiden, kan de rest van de wereld zich informeren over wat die andere denkbeelden buiten jouw bubbel zijn. En hoe die kunnen doorwoekeren tot van alles en nog wat.
Ik wens ons sterkte, open ogen, bewustwording, verbondenheid en radicale empathie.